Paano Nga Ba Dapat Gamitin ang AI sa Paggawa ng Batas sa Pilipinas? Halika, KabAiyan… Edukasyon Muna.
Sa bilis ng teknolohiya ngayon, lalo na ng AI,
normal lang tanungin:
“Paano natin masisigurong ang mga batas ng bansa ay kasabay ng modernong panahon?”
“Pwede ba talagang makatulong ang AI sa paggawa ng legislation?”
“At paano natin ito gagamitin nang ligtas at wasto?”
KabAiyan, eto ang malinaw na paliwanag —
pang-masa, pang-eksplika, pang-proteksyon.
1. Totoo: Mas mabilis ang AI kaysa sa proseso ng batas
Reality check:
• ang teknolohiya → mabilis
• ang batas → mabagal
Hindi ito kasalanan ng kahit sino.
Ganito talaga ang sistema sa buong mundo:
laws are always catching up.
Kaya may value ang AI sa:
✔ mabilis na research
✔ pagsuri ng libo-libong documents
✔ pag-compare sa global policies
✔ paghanap ng inconsistencies
✔ paggawa ng summaries na madaling basahin ng publiko
AI can speed up understanding, not decision-making.
2. Pero dapat malinaw: AI is a TOOL, not a decision-maker
AI dapat:
• tumutulong mag-analyze
• tumutulong mag-verify
• tumutulong mag-clarify
Pero HINDI pwedeng:
✘ gumawa ng final interpretation
✘ mag-decide kung ano ang tama o mali
✘ magtakda ng moral or political direction
✘ maging kapalit ng tao sa decision-making
Tao pa rin ang may pananagutan.
AI is only there to illuminate the information.
3. AI can make laws clearer — if used responsibly
AI can explain legal jargon into:
• plain Filipino
• step-by-step explanations
• pros and cons
• impacts on everyday life
Ibig sabihin:
Mas maiintindihan ng masa ang batas.
Mas magiging transparent ang proseso.
Ito ang tunay na AI public service.
4. Pero kailangan ng safeguards — para hindi maging mapanganib
Kapag mali ang paggamit, AI can:
✘ mag-generate ng biased summaries
✘ magbigay ng incomplete data
✘ mag-sound confident kahit kulang ang facts
✘ ma-abuso para sa manipulation
✘ i-automate ang misinformation
Kaya dapat:
✔ may AI ethics
✔ may transparency
✔ may human review
✔ may independent auditing
✔ may public access sa AI-generated summaries
AI-powered
but human-governed.
5. Ano ang dapat gawin ng Pilipinas kung gusto nating ligtas ang AI sa legislation?
A. AI Transparency Rule
Dapat alam ng tao kung aling parte ng dokumento ay:
• AI-generated
• human-written
• mixed
Para walang pagtatago.
B. Independent AI Ethics Board
Hindi dapat hawak ng kahit sinong political or business interest.
Composition dapat:
• tech experts
• educators
• legal professionals
• civil society
• youth representatives
Ito ang bantay ng bayan.
C. Public AI Summaries of Bills
Para hindi lang abogado ang nakakaintindi ng mga panukalang batas.
Kapag naiintindihan ng masa →
mas marami ang nakakapagbigay ng informed opinion.
D. AI Literacy for Citizens
Hindi sapat na gumamit AI ang gobyerno.
Dapat marunong din ang tao.
Kapag hindi marunong ang mamamayan → madali silang ma-manipulate.
Kapag marunong → nagiging watchdog sila.
6. The Sweet Spot: Innovation + Protection
KabAiyan, ang tamang pag-regulate at pag-gamit ng AI sa legislation ay:
Hindi sobra, hindi kulang.
Hindi takot, hindi pabaya.
Hindi sarado, hindi abuso.
Dapat:
• bukas sa innovation
• mataas ang transparency
• malinaw ang accountability
• protektado ang publiko
• may check and balance
• may AI education for all
Ganito nagiging future-ready ang bansa.
BOTTOMLINE
AI can help make smarter, faster, clearer laws.
Pero ang tunay na tanong ay hindi:
“Gagamit ba tayo ng AI?”
Ang tunay na tanong ay:
“Paano natin gagamitin ang AI nang may wisdom, fairness, at proteksyon para sa Pilipino?”
Sa tamang gabay,
sa tamang safeguards,
at sa tamang edukasyon—
AI can become a powerful partner in nation-building.
Para sa bawat Pilipino.
Para sa bawat KabAiyan.
